ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΡΕΘΥΜΝΟΥ - Αν σταματήσουμε την υπερθέρμανση της γης

Αν σταματήσουμε την υπερθέρμανση της γης

Πηγή Περιοδικό FOCUS
http://www.focusmag.gr/articles/view-article.rx?oid=340183

Η κατάσταση είναι πλέον οριακή. Πρέπει να ελαττώσουμε τα αέρια που ευθύνονται για την υπερθέρμανση της Γης.

Ειδικοί υποστηρίζουν πως δεν υπάρχουν αδιάσειστες αποδείξεις για το ότι η αύξηση αυτού που ονομάζουμε φαινόμενο του θερμοκηπίου οφείλεται στις ανθρώπινες δραστηριότητες. Έχουμε όμως ενδείξεις, και μάλιστα συντριπτικές. Η μέση θερμοκρασία του πλανήτη έχει ανέβει αδικαιολόγητα και το κλίμα αλλάζει παντού. Το να περιμένουμε τις αποδείξεις, οι οποίες ίσως και να μην έρθουν ποτέ, είναι σαν να ανοίγουμε από μόνοι μας τους ασκούς του Αιόλου.

Κληρονομιά για το μέλλον

Η αύξηση της θερμοκρασίας παγκοσμίως μπορεί να πυροδοτήσει καταστρεπτικές κλιματολογικές αντιδράσεις: την επιβράδυνση των θαλάσσιων ρευμάτων, το λιώσιμο των πάγων ή την ανάδυση υδριδίων του μεθανίου από τα βάθη των ωκεανών. Γι? αυτό πρέπει να δράσουμε άμεσα τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο, ώστε να καταπολεμήσουμε το φαινόμενο του θερμοκηπίου χωρίς να ανακόψουμε την οικονομική ανάπτυξη. Για πρώτη φορά ίσως στην ιστορία της ανθρωπότητας οι ενέργειες που θα κάνουμε σήμερα θα έχουν καταλυτική επίδραση στις επερχόμενες γενιές.

Η ευθύνη βαρύνει τους ώμους μας

Οι μηχανισμοί είναι γνωστοί και τα λάθη μας ξεκάθαρα. Τότε γιατί μένουμε άπραγοι;

Η τελευταία κακή είδηση έρχεται από τη Σιβηρία. Πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Science αποκάλυψε ότι περίπου το 11% των λιμνών στη δυτική τούνδρα της Σιβηρίας έχουν αποξηρανθεί. Σύμφωνα με τον Λόρενς Σμιθ, από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στις ΗΠΑ και έναν από τους συγγραφείς της μελέτης, αιτία είναι δίχως άλλο η υπερθέρμανση του πλανήτη. Στην περίπτωση της σιβηρικής τούνδρας η άνοδος της θερμοκρασίας προκάλεσε τήξη του περμαφρόστ, του μόνιμα παγωμένου εδάφους κάτω από την τούνδρα. Αποτέλεσμα η εξαφάνιση των λιμνών, τις οποίες «κατάπιε» το έδαφος, που έχει γίνει πλέον διαπερατό. Δυσοίωνες ενδείξεις έρχονται και από την Ανταρκτική. Εκεί πολλοί παγετώνες έχουν εξαφανιστεί τα τελευταία πενήντα χρόνια. Ακόμη και η επιβράδυνση του θαλάσσιου ρεύματος του Κόλπου του Μεξικού, το οποίο κρατά ζεστή όλη τη Βόρεια Ευρώπη, οφείλεται στην αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών (βλ. Focus No 55).

Η δραστηριότητα του Ήλιου και των ηφαιστείων δεν εξηγεί τις κλιματολογικές αλλαγές

Κατ? αρχάς, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι μια φυσική διαδικασία που συντελείται εδώ και εκατομμύρια χρόνια και η οποία επέτρεψε την ανάπτυξη της ζωής πάνω στη Γη. Τα αέρια του θερμοκηπίου, με κυριότερα το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) και τους υδρατμούς (H2O), σχηματίζουν ένα πέπλο. Αυτό εγκλωβίζει ένα ποσοστό της υπέρυθρης ακτινοβολίας του Ήλιου που πέφτει πάνω στην επιφάνεια της Γης. Χάρη σε αυτή τη διαδικασία ο πλανήτης μας διατηρεί μέση θερμοκρασία 15^οC, αντί για τους -20^οC που θα επικρατούσαν αν δεν υπήρχε το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Οι 15^οC προκύπτουν από την κατακράτηση 170 Watt ηλιακής ενέργειας ανά τετραγωνικό μέτρο επιφάνειας της Γης.

Τα τελευταία χρόνια όμως οι επιστήμονες παρατήρησαν ένα πλεόνασμα ενέργειας της τάξης των 2-3 Watt ανά τετραγωνικό μέτρο, το οποίο οδήγησε στην αύξηση της θερμοκρασίας παγκοσμίως. Από πού προκύπτει αυτό το πλεόνασμα; Αρχικά οι επιστήμονες υπέθεσαν πως επρόκειτο για αποτέλεσμα φυσικών διεργασιών όπως η αυξημένη ηλιακή δραστηριότητα και οι ηφαιστειακές εκρήξεις. Καθώς όμως οι μελέτες προχώρησαν, αντιλήφθηκαν πως κάτι άλλο συμβαίνει. Ο κύκλος των ηλιακών κηλίδων είναι περίπου έντεκα ετών. Αν ευθύνονταν για την υπερθέρμανση της ατμόσφαιρας, η αύξηση της θερμοκρασίας θα έπρεπε να ακολουθεί τον ίδιο κύκλο. Δεν υπάρχουν όμως ίχνη τέτοιας περιοδικότητας. Από την άλλη, η ηφαιστειακή δραστηριότητα είναι ακανόνιστη και ο πλανήτης μας, εδώ και μερικές δεκαετίες, θερμαίνεται με κανονικούς ρυθμούς.

Συνεπώς, απομένει μόνο μία εξήγηση: η ανθρώπινη δραστηριότητα. Όπως κατέδειξαν αναλυτικές έρευνες και μετρήσεις, τα τελευταία εκατό χρόνια ο άνθρωπος απελευθέρωσε στην ατμόσφαιρα ένα σημαντικό ποσό CO2 το οποίο μεγιστοποίησε το φαινόμενο του θερμοκηπίου και αύξησε τη θερμοκρασία της Γης κατά 0,6^οC. Αυτή η εκ πρώτης όψεως ασήμαντη μεταβολή ήταν αρκετή για να προκαλέσει την τήξη των πολικών πάγων και του περμαφρόστ, τη μετατόπιση των κλιματικών ζωνών και την αλλαγή ολόκληρων οικοσυστημάτων.

Στα χέρια μας η σωτηρία του πλανήτη

Γιατί λοιπόν δεν αναλαμβάνουμε δράση ώστε να σταματήσουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη; Το πρόβλημα είναι ότι για να μειώσουμε την παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα, όπως προβλέπει το Πρωτόκολλο του Κιότο, πρέπει να μειώσουμε την παραγωγή ενέργειας. Λιγότερη όμως ενέργεια σημαίνει μειωμένη οικονομική ανάπτυξη, ειδικά για τα αναπτυσσόμενα και τα φτωχά κράτη. Με άλλα λόγια, τη λύση πρέπει να δώσουν οι ίδιοι οι πολίτες και οι κυβερνήσεις των πλούσιων κρατών, δηλαδή όλοι εμείς. Η εξοικονόμηση ενέργειας και η χρήση νέων τεχνολογιών φιλικών προς το περιβάλλον θα ελαχιστοποιήσουν τις οικονομικές επιπτώσεις και θα γλιτώσουν τον πλανήτη Γη από μια παγκόσμια οικολογική καταστροφή.

Έτσι θα σώσουμε το περιβάλλον

Το διοξείδιο του άνθρακα είναι το αέριο που ευθύνεται περισσότερο από όλα τα άλλα για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Τη μισή ποσότητα την παράγουμε εμείς οι ίδιοι με τις καθημερινές μας δραστηριότητες.

Μπορούμε να περιορίσουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη αλλάζοντας απλώς τις συνήθειές μας; Ναι, αρκεί να εξοικονομήσουμε ενέργεια. Με τον τρόπο αυτό θα ανακουφίσουμε αφενός την τσέπη μας και αφετέρου θα παραδώσουμε έναν πιο καθαρό πλανήτη στα παιδιά μας. Το σπίτι μας, με όλες τις οικιακές συσκευές και το σύστημα θέρμανσης, είναι υπεύθυνο για την εκπομπή περίπου 6,5 τόνων διοξειδίου του άνθρακα τον χρόνο. Τι μπορούμε να κάνουμε; Η νορβηγική πετρελαϊκή εταιρεία Statoil διοχετεύει ένα εκατομμύριο τόνους διοξειδίου του άνθρακα στον βυθό της Βόρειας Θάλασσας. Εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι παρόμοιο, παρόλο που υπολογίζεται ότι η εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα οφείλεται κατά 50% στις καθημερινές μας δραστηριότητες. Αν αλλάξουμε έστω και ελάχιστα τις συνήθειές μας, μπορούμε να προστατεύσουμε το περιβάλλον και να μειώσουμε τα έξοδα του σπιτιού μας. Να πώς.

Αγοράζουμε μη ενεργοβόρες ηλεκτρικές συσκευές

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσει κανονισμό σύμφωνα με τον οποίο όλες οι οικιακές συσκευές πρέπει να διαθέτουν ενεργειακή ετικέτα που να τις κατατάσσει από την κατηγορία Α -οι πιο οικονομικές- έως την G - οι πιο ενεργοβόρες. Οι πρώτες καταναλώνουν 55% λιγότερη ενέργεια και εκπέμπουν 60% λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα από τις υπόλοιπες συσκευές του ίδιου τύπου. Δεδομένου ότι ο ψυγειοκαταψύκτης αποτελούν το 14% της κατανάλωσης ενέργειας σε ένα σπίτι, είναι προτιμότερο να επιλέγουμε τις συσκευές που ανήκουν στην κατηγορία Α. Ακόμη και αν κοστίζουν περισσότερο, εξοικονομούν πολλαπλάσιο ποσό μέσα σε δεκαπέντε χρόνια, ο μέσος όρος ζωής ενός ψυγείου. Ένας ψυγειοκαταψύκτης της κατηγορίας Α καταναλώνει 250 κιλοβατώρες τον χρόνο, ένας της κατηγορίας Β 550 κιλοβατώρες τον χρόνο και ένας της κατηγορίας C 750 κιλοβατώρες τον χρόνο. Ένας ψυγειοκαταψύκτης της κατηγορίας Α ευθύνεται για την εκπομπή 3.750 κιλών διοξειδίου του άνθρακα μέσα σε δεκαπέντε χρόνια. Για τις συσκευές κατηγορίας B και C, το ποσό φτάνει τα 8.250 και 11.250 κιλά αντίστοιχα.

Από τη θέρμανση, κάθε σπίτι παράγει έναν με δύο τόνους CO2 αν χρησιμοποιεί φυσικό αέριο και μέχρι 1,6 τόνους αν καίει πετρέλαιο. Η ιδανική θέρμανση δεν πρέπει να ξεπερνά τους 20 βαθμούς Κελσίου, ενώ στην κρεβατοκάμαρα οι 18 βαθμοί είναι αρκετοί, αφού ζεσταινόμαστε από τα παπλώματα. Αν τηρούσαμε αυτόν τον κανόνα θα μειώναμε κατά 30% το κόστος και τα καυσαέρια. Κάθε επιπλέον βαθμός αυξάνει την κατανάλωση κατά 10%.

Η κουζίνα φυσικού αερίου συμφέρει

Στην κουζίνα, η καλύτερη επιλογή είναι τα μάτια φυσικού αερίου και ο ηλεκτρικός φούρνος θερμού αέρα. Τα πρώτα καταναλώνουν το μισό ποσό ενέργειας από τα ηλεκτρικά, ενώ ο φούρνος με αέρα καταναλώνει 30% λιγότερο από εκείνον που διαθέτει μόνο θερμαινόμενες επιφάνειες. Χάρη στην κίνηση του αέρα η θερμότητα κατανέμεται ομοιόμορφα και έτσι κάποιος μαγειρεύει με θερμοκρασία κατά 25 βαθμούς χαμηλότερη. Και τα μαγειρικά σκεύη όμως συμβάλλουν στην εξοικονόμηση ενέργειας. Οι κατσαρόλες από ατσάλι ίνοξ και από αλουμίνιο έχουν λιγότερη απώλεια θερμότητας από τις επισμαλτωμένες, παρέχοντας οικονομία της τάξης του 10-15%. Χρήσιμη είναι και η χύτρα ταχύτητας, καθώς μειώνει την κατανάλωση ενέργειας κατά 30-60%.

Η πλύση στους 90^οC έχει τετραπλάσια κατανάλωση από εκείνη στους 30^οC

Μια τετραμελής ελληνική οικογένεια βάζει κατά μέσο όρο 230-270 πλυντήρια τον χρόνο. Κάθε μπουγάδα στους 90^οC βαθμούς καταναλώνει τέσσερις φορές περισσότερη ενέργεια από ό,τι μία στους 30^οC. Τα νέα απορρυπαντικά ενεργοποιούν τα συστατικά τους σε θερμοκρασία 30-40 βαθμών, οπότε μπορούμε να ρυθμίσουμε τον θερμοστάτη σε χαμηλή θερμοκρασία και να έχουμε πεντακάθαρα ρούχα. Αν γεμίσουμε το πλυντήριο γλιτώνουμε έως και εκατό πλύσεις τον χρόνο. Λαμβάνοντας όλα τα παραπάνω υπόψη μας, μπορούμε να εξοικονομήσουμε πάνω από το 40% της ενέργειας έχοντας τα ίδια αποτελέσματα ως προς την καθαριότητα.

Το ίδιο ισχύει και για τις λάμπες. Οι συμβατικές λάμπες πυρακτώσεως μετατρέπουν σε φως μόνο το 10% της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνουν. Ποια είναι η λύση; Οικονομικοί λαμπτήρες νέας τεχνολογίας. Αν αντικαταστήσουμε μια κοινή λάμπα των 100 W από μια σύγχρονη ίδιας απόδοσης των 20 W, κατά τη διάρκεια ζωής του οικονομικού λαμπτήρα εξοικονομούμε μέχρι και 56 ευρώ. Επιπροσθέτως αποφεύγεται η έκλυση 800 κιλών διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Μετρήστε τις λάμπες που έχετε στο σπίτι σας!

Ένα λίτρο βενζίνης παράγει 2,4 κιλά διοξειδίου του άνθρακα

Και τώρα, το αυτοκίνητο. Οι μετακινήσεις με ΙΧ είναι ένας από τους μεγαλύτερους αντιπάλους στον αγώνα κατά του φαινομένου του θερμοκηπίου, αφού ευθύνεται για το 20% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στον πλανήτη. Στις βιομηχανικές χώρες το ποσοστό ανεβαίνει στο 30%. Κάθε λίτρο βενζίνης παράγει 2,4 κιλά διοξειδίου του άνθρακα. Το ποσό ανεβαίνει στα 2,7 κιλά για τους κινητήρες ντίζελ. Σε γενικές γραμμές, κάθε αυτοκίνητο σύγχρονης τεχνολογίας εκλύει μέσα σε έναν χρόνο 2-3 φορές το βάρος του σε διοξείδιο του άνθρακα.

Στην Ελβετία, το 98% των τρένων χρησιμοποιεί καθαρό ηλεκτρισμό

Ποια είναι η εναλλακτική λύση; Να επιλέγουμε οικολογικά καύσιμα ή να μετακινούμαστε με τα μαζικά μέσα μεταφοράς. Είναι φιλικά το περιβάλλον, αφού ένα μεγάλο όχημα μεταφέρει πολλά άτομα. Ακόμη καλύτερο θα ήταν αν η ενέργεια για τα τρένα και τα λεωφορεία προερχόταν από ανανεώσιμες πηγές. Στη Γερμανία, οι σιδηρόδρομοι μείωσαν τις εκπομπές καυσαερίων κατά 40% με ηλεκτρισμό που παράγεται από αιολικές και υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις. Στην Ελβετία, το ποσοστό φτάνει το 98%.

Ας επιστρέψουμε στο αυτοκίνητο! Ένα στα τέσσερα διαθέτει κλιματισμό. Και όμως, στις περισσότερες περιπτώσεις θα ήταν προτιμότερο να μην τον χρησιμοποιούμε και να κατεβάζουμε το παράθυρο. Ο κλιματισμός απελευθερώνει κάθε χρόνο στην ατμόσφαιρα το 8% του ψυκτικού του και απαιτεί κατά μέσο όρο 0,8 λίτρα βενζίνης για κάθε ώρα λειτουργίας του.

Παρόμοια, αν όχι χειρότερα, είναι τα στοιχεία για την κατανάλωση των κλιματιστικών στα σπίτια και στα γραφεία. Ένα τυπικό κλιματιστικό των 9.000 Btu ευθύνεται για την έκλυση 24 κιλών διοξειδίου του άνθρακα για κάθε ημέρα λειτουργίας του. Το καλοκαίρι του 2005, ο πρωθυπουργός της Ιαπωνίας Γιουνιχίρο Κοϊζούμι, θέλοντας να περάσει ένα οικολογικό μήνυμα στους συμπατριώτες του, τους προέτρεψε να πάνε στο γραφείο χωρίς σακάκι και γραβάτα ώστε να μειωθεί η χρήση των κλιματιστικών στα αυτοκίνητα.

Με άλλα λόγια, η αλλαγή της συμπεριφοράς μας σε ατομικό επίπεδο ωφελεί τόσο το περιβάλλον όσο και την τσέπη μας. Διαφορετικά, ίσως να ζήσουμε το σενάριο που περιέγραψε ο Μάγιερ Χίλμαν, ειδικός για το κλίμα, στο Policy Studies Institute της Αγγλίας. Τι προβλέπει αυτό; Σύντομα θα έχουμε στο πορτοφόλι μας, μαζί με την πιστωτική μας κάρτα, μια κάρτα άνθρακα την οποία θα χρησιμοποιούμε για να αγοράσουμε βενζίνη, αεροπορικά εισιτήρια ή για να εξοφλούμε τους λογαριασμούς μας. Μέσω αυτής θα ελέγχουν αν έχουμε ξεπεράσει το ατομικό μας όριο σε εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Στην αντίθετη περίπτωση, θα πηγαίνουμε στη δουλειά με τα πόδια βρέξει χιονίσει?

[ Πίσω ]